Mahmut TOPTAŞ
S-Ayasofya Kilisesi’nin yapılış fikri ilk kim tarafından ortaya atılır?
C-Büyük Konstantin’in eşi Helena, Kudüs ziyaretinden dönünce İstanbul’un Kudüs gibi olmasını ister ve Ayasofya’nın inşasına başlanır.
S-Ayasofya’nın anlamı nedir
C-“Hikmet evi”dir ama nasıl Türkçede “hikmet” kelimesi insanlarımıza ad olarak veriliyorsa, Hıristiyanlarda da veriliyormuş ve ikinci yüz yılda dini uğurunda öldürülen Sofiya isimli bir kadının adı verilmiş.
S-Birinci Konstantin, Roma imparatorluk tahtını İstanbul’a taşıyan kraldır.
C-İznik ile İskenderiye arasında “İsa Allah’ın oğludur” inancı ile Aryus’un kurduğu Arieyen mezhebi, “İsa bir ruhtur ve Meryem’de cesetlenmiştir, Allah’ın oğlu değildir” demiş. Birinci Kostantin, Aryus’un fikirlerini seçmiş.
S-Ayasofya ne zaman yapılmış?
C-15 Şubat 361 yılında Ayasofya mabedinin açılışına şahit olur.Ayasofya’nın açılışı, 1. Konstantin’in oğlu Konstantiyus tarafından yapılır.
S-Nika/İznik ayaklanması ne zaman ve sonuç nedir?
C-İznik/Nika’dan hareket eden ve “İsa Allah’ın oğludur” diyen Ortodokslar ayaklanırlar, Konstantin’e kadar gelirler ve 1. Konstantinin oğlu Konstantiyus ve Ariyen mezhebine mensup Patrik Makedonios işbirliği ile 3150 kadar Ortodoks Hıristiyan, “Hikmet evi” anlamına gelen Ayasofya’nın içinde öldürülür.
S-Ayasofya’nın ateşe verildiği söylenir, olduysa ne zaman?
C-İki görüş var. 1-Ayasofya Ortodoksların eline geçmesin diye Ariyenler tarafından yakıldığı görüşü. 2-Ariyen Piskopos Johannes Chrysostomos’un da bilgisi dâhilinde Ayasofya’nın içinde dansöz oynatıldığı ve patriğin sürgüne gönderildiği Ayasofya’nın temizlenmesi için yakıldığı görüşü.
S-Yandıktan sonra ne zaman yapılmış?
C-415 yılında ikinci Teodors zamanında yeniden tamir edildi. Ama kavgalar bitmedi.
Sultanahmet Meydanı o günlerde Hipodrom görevi yapar ve en fazla at yarışları yapılırdı.
At yarışları Maviler ve Yeşiller diye ayrılan iki sirk partisinden meydana gelirdi. İki bine yakın yarışçı vardı ve bunlar gerektiğinde savaşçı olurlardı.
Halk “Maviler ve Yeşiller” diye iki guruba ayrılmış. Maviler Ortodokslar ev toprak sahipleri iken, Yeşiller, tüccar ve halkın işsizleri ve bunlar çoğunluktadır.
İkinci Nika/İznik ayaklanmasında (14 Ocak 532) Maviler ve Yeşiller partileri birleşerek kralı devirmeye kalktılar ama otuz bin insanın Hipodrom’da kılıçtan geçirilmesiyle kral kurtarıldı.
İşte o esnada yeniden Ayasofya ateşe verildi.
S-Bugünkü haline ne zaman geldi?
C-İmparator Jüstinyen (Jüstinianus 527-562) tarafından yeniden inşasına başlandı ve Yahudilere inat, Kudüs’teki Süleyman Mabedi’nden daha büyük olmasını emretti.
14 Şubat 532 günü Aydınlı Arthemius ile Sökeli İsidor ustalar tarafından inşasına başlandı.
Bin kalfa ve on bin işçi çalıştı.
Belkıs Harabeleri’nin mermerleri, Tesalya ve Mora’nın yeşil sütunları, Cezayir’in sarı renkteki taşları, Efes’teki Diana Mabedi’nin sekiz adet kırmızı portiv direği, Marmara Adası’ndan beyaz mermerler, Afyon Şuhut’tan damarlı pembe mermerler getirtilerek inşa edilmiştir.
Eski Roma’nın soygunculuğu, sömürüsü, Hıristiyan Bizans’a da sirayet etmiş.
S-Ebatları ne kadardır?
C-Doğudan batıya 79,29 metre uzunluğunda, kuzeyden güneye 69,56 metre eninde, kubbenin kilit taşına kadar yerden yüksekliği 55,6 metre, kubbe kasnağının çapı 33 metre, kasnaktan itibaren kubbe yüksekliği 13,8 metre olarak yapılmıştır
S-Ne zaman ibadete açılmıştır
C-Ayasofya, 27 Aralık 537 yılında açılışı yapılmıştır. Beş yıl on ayda tamamlanmıştır.
Açılış merasimine katılan Jüstinyen, İmparator kapısından içeri girdiğinde, “Beni böyle bir eser vücuda getirmek şerefine lâyık gören Allah’ıma binlerce şükür olsun. Ey Süleyman, seni geçtim” der.
S-Her Hıristiyan Ayasofya’ya girebilirler miydi?
C-Vaftiz edilmeyenler, Katekümeneia denilen mektepte verilen din derslerinden imtihanı başaramayan tevbekârlar, dış Narteks/son cemaat mahallinden içeri alınmazlardı.
Papaz çömezleri de iç Narteks’ten içeri alınmazlardı.